باورهای غلط درباره قلیان
قلیان سال‌هاست که به‌عنوان یکی از ابزارهای پرمصرف برای مصرف دخانیات در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در ایران و خاورمیانه، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از افراد هنگام کشیدن قلیان، تصور می‌کنند که باوری درست درباره میزان ضرر یا روش مصرف آن دارند. اما واقعیت این است که بیشتر این تصورات، تنها باورهای غلط درباره قلیان هستند که به مرور زمان و از طریق تبلیغات، عادت‌های اجتماعی یا نقل‌قول‌های نادرست، در ذهن مردم شکل گرفته‌اند. همین باورهای اشتباه باعث شده‌اند قلیان به‌عنوان گزینه‌ای بی‌خطر یا حتی سرگرم‌کننده در جمع‌های دوستانه جا بیفتد، در حالی که پژوهش‌های علمی خلاف این موضوع را نشان می‌دهند.
در این مقاله تلاش می‌کنیم مهم‌ترین و رایج‌ترین باورهای غلط درباره قلیان را بررسی کنیم و با استناد به شواهد علمی، حقیقت را آشکار سازیم.
۱. باور غلط: دود قلیان بی‌ضررتر از سیگار است
یکی از شناخته‌شده‌ترین باورهای غلط درباره قلیان این است که دود حاصل از قلیان، به‌دلیل عبور از آب، کمتر از دود سیگار مضر است. بسیاری بر این باورند که آب داخل قلیان می‌تواند مواد سمی و نیکوتین را جذب کند. اما حقیقت این است که آب هیچ تأثیر قابل‌توجهی در تصفیه مواد شیمیایی ندارد.
مطالعات نشان داده‌اند که هر وعده کشیدن قلیان می‌تواند معادل مصرف چندین نخ سیگار باشد و فرد مقدار بسیار بیشتری دود وارد ریه‌های خود می‌کند. در نتیجه، نه تنها قلیان بی‌ضرر نیست، بلکه میزان آسیب آن به مراتب بیشتر است.
باورهای غلط درباره قلیان
۲. باور غلط: قلیان چون طبیعی است، آسیب کمتری دارد
بسیاری تصور می‌کنند چون تنباکوی قلیان با میوه یا عسل مخلوط می‌شود، طبیعی و بی‌خطر است؛ در حالی‌که این یک باور غلط درباره قلیان است. دلایل:
- سوختن هر ماده طبیعی (میوه، گیاه یا عسل) باعث تولید مواد شیمیایی خطرناک می‌شود.
- دود قلیان حاوی منواکسیدکربن، فلزات سنگین و مواد سرطان‌زا است.
- افزودن اسانس‌های معطر نه‌تنها بی‌ضرر نیست، بلکه هنگام سوختن ترکیبات مضر بیشتری تولید می‌کند.
- بدن تفاوتی میان دود سیگار یا دود قلیان قائل نمی‌شود و هر دو به ریه و قلب آسیب می‌زنند.
- طبیعی بودن مواد اولیه، هیچ‌گاه به معنی بی‌ضرر بودن فرآورده نهایی نیست.
۳. باور غلط: استفاده گاه‌به‌گاه از قلیان خطری ندارد
خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر هفته‌ای یک بار یا فقط در مهمانی‌ها قلیان بکشند، هیچ مشکلی برای سلامتی‌شان ایجاد نمی‌شود. این تفکر نیز از جمله باورهای غلط درباره قلیان است. پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند که حتی مصرف گهگاهی قلیان هم می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و مشکلات تنفسی را افزایش دهد. بدن در برابر نیکوتین و مواد سمی، تفاوتی میان مصرف مداوم یا گهگاهی قائل نمی‌شود.
۴. باور غلط: قلیان اعتیادآور نیست
یکی از خطرناک‌ترین باورهای غلط درباره قلیان این است که مصرف آن باعث اعتیاد نمی‌شود. در حالی که قلیان هم مانند سیگار حاوی نیکوتین است و به همان میزان می‌تواند موجب وابستگی شود. حتی به دلیل مدت زمان طولانی‌تر مصرف، میزان نیکوتین جذب شده در بدن گاهی بیشتر از سیگار است. این مسئله باعث می‌شود که ترک قلیان برای بسیاری از افراد دشوار باشد.
۵. باور غلط: دود قلیان چون خوش‌بو است، ضرر ندارد
بوی معطر تنباکوی قلیان یکی از عواملی است که موجب فریب بسیاری از افراد می‌شود. اما باید دانست خوش‌بو بودن دود هیچ ارتباطی با بی‌ضرر بودن آن ندارد. این هم یکی از مهم‌ترین باورهای غلط درباره قلیان است. اسانس‌ها و مواد شیمیایی معطر، نه تنها مضر نیستند بلکه با سوختن، ترکیبات خطرناک‌تری تولید می‌کنند که ریه‌ها و قلب را تهدید می‌کند.
۶. باور غلط: قلیان در جمع دوستان، صرفاً وسیله‌ای برای سرگرمی است
خیلی‌ها قلیان را نه یک ماده دخانی، بلکه وسیله‌ای برای تفریح و گذراندن وقت می‌دانند. این نگاه هم یکی از باورهای غلط درباره قلیان است. سرگرم‌کننده بودن یک وسیله هیچ ارتباطی با سلامت یا بی‌ضرر بودن آن ندارد. در واقع، همین نگاه سطحی به قلیان سبب شده تا جوانان و نوجوانان به‌سادگی به سمت مصرف آن کشیده شوند.
۷. باور غلط: چون قلیان دود را از طریق لوله منتقل می‌کند، خطر انتقال بیماری وجود ندارد
یکی دیگر از باورهای غلط درباره قلیان این است که چون دود از طریق شلنگ عبور می‌کند، هیچ خطری برای انتقال بیماری وجود ندارد. اما واقعیت این است که دهان‌گیر و شلنگ قلیان، محیط بسیار مناسبی برای تجمع باکتری‌ها و ویروس‌ها هستند. استفاده مشترک از قلیان می‌تواند بیماری‌هایی مثل هپاتیت، سل و حتی عفونت‌های ویروسی ساده را به‌راحتی منتقل کند.
۸. باور غلط: قلیان برای خانم‌ها یا نوجوانان ضرر کمتری دارد
گاهی شنیده می‌شود که برخی تصور می‌کنند قلیان برای خانم‌ها یا افراد جوان، اثرات کمتری دارد. این نیز یکی از باورهای غلط درباره قلیان است. حقیقت این است که اثرات مضر قلیان به جنسیت یا سن محدود نمی‌شود و هر کسی که آن را مصرف کند، در معرض آسیب‌های شدید قرار می‌گیرد.
باورهای غلط درباره قلیان
۹. باور غلط: آب داخل قلیان تمام مواد سمی را می‌گیرد
یکی از قدیمی‌ترین باورهای غلط درباره قلیان این است که آب می‌تواند دود را تصفیه کند. اما همان‌طور که آزمایش‌های علمی نشان داده‌اند، تنها بخش ناچیزی از مواد سمی ممکن است در آب حل شوند و بخش عمده آن‌ها همچنان وارد بدن فرد می‌شود. در واقع، آب فقط نقش خنک‌کننده دارد و هیچ خاصیت درمانی یا تصفیه‌کنندگی جدی ندارد.
۱۰. باور غلط: قلیان سنتی بخشی از فرهنگ است و نباید آن را ترک کرد
برخی معتقدند که قلیان بخشی از فرهنگ سنتی ماست و ترک آن بی‌احترامی به سنت‌ها محسوب می‌شود. این طرز فکر نیز یکی از باورهای غلط درباره قلیان است. فرهنگ‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند و هر بخش از فرهنگ که برای سلامت انسان مضر باشد، باید اصلاح یا کنار گذاشته شود. درست همان‌طور که بسیاری از عادات قدیمی دیگر هم با تغییر سبک زندگی از بین رفته‌اند.
سخن پایانی
قلیان سال‌هاست به‌عنوان بخشی از عادت‌های اجتماعی و تفریحی در میان مردم رواج دارد، اما حقیقت آن است که بیشتر آنچه درباره بی‌ضرر بودن یا کم‌خطر بودن آن شنیده‌ایم، چیزی جز باورهای غلط درباره قلیان نیست. از تصفیه دود با آب گرفته تا خوش‌بو بودن تنباکو، هیچ‌کدام دلیل بر سلامت این وسیله نیستند.
شواهد علمی نشان می‌دهد که قلیان می‌تواند اعتیادآور باشد، بیماری‌های قلبی و ریوی ایجاد کند و حتی از سیگار نیز مضرتر باشد. برای داشتن جامعه‌ای سالم‌تر، لازم است این باورهای اشتباه کنار گذاشته شوند و نگاه واقعی به خطرات قلیان جایگزین شود. ترک این عادت نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی فردی کمک می‌کند، بلکه سلامتی خانواده و نسل‌های آینده را نیز تضمین خواهد کرد.
